Przedstawiona do recenzji jubileuszowa antologia wierszy Grażyny Wojcieszko Szept struny zawiera wybór utworów reprezentujących dorobek Autorki. Obejmuje on piętnaście lat poetyckiej twórczości i wyraźnie akcentuje zapis doświadczania siebie w intymnym dialogu z samą sobą, z Innym, z tym, co zewnętrzne, co otacza, ma bezpośredni wpływ na kształtowanie rozumienia siebie i świata.
Wiersze portretują zmienność i trwałość, kreowanie poczucia odrębności, indywidualności, a także poszukiwanie wspólnoty, jedności. Zmieniają się tematy, akcesoria, sceneria, jednak pozostaje pragnienie rejestrowania, komentowania tego, co składa się na codzienną egzystencję – przyglądanie się sobie, uważne obserwowanie zewnętrznej realności, poszukiwanie bliskości, jej utrata, rozpad i przypadkowość, przyzwyczajenia, zmieniające się oczekiwania, szeroka gama towarzyszących im nastrojów i odczuć. Autorka ofiarowuje czytelnikowi teksty, w których obok intymności, szeptu, powściągliwości, elegancji kompozycji, pojawia się również krzyk, jednoznacznie, czasem nawet brutalnie wyrażona niezgoda na przemiany zachodzące w świecie, głównie w sferze relacji międzyludzkich (np. przejmujący utwór Mary Madeleine czy rozpoczynający zbiór wiersz zatytułowany Turysto).
W sferze poetyki zauważalną cechą jest budowanie zestawień opartych na dalekich skojarzeniach, eksponujących napięcie, wymagających deszyfracji, a ujawniających wielopłaszczyznowe przesunięcia znaczeniowe, które prowadzą do wykrystalizowania interesującego obrazowania, artystycznie cennej syntezy (m.in. wiersze: Truskawki, Ob(ł)awa czy Skóra blondynki). Powstają sugestywne poetyckie opisy zarysowujące w interpretowanym zagadnieniu osobliwe cechy kreacji, komunikujące indywidualność ekspresji, wrażliwość Autorki, jej prywatne przemyślenia, doznania, system wartościowania. Sploty semantyczne wyznaczają połączenie sfery zmysłowej i tej nieuchwytnej, wykraczającej poza zasięg tego, co powszechne, a formułujące istotę poezji, uruchamiające i uświadamiające istnienie szczególnego rodzaju zagęszczenia, które intensyfikuje odczuwanie, stanowi pokusę dalszej refleksji.
Grażyna Wojcieszko, ofiarowując czytelnikowi autorski wybór wierszy zatytułowany Szept struny, zaprasza Go do spotkania otwierającego na współczesność, jej skomplikowane, niejednoznaczne wymiary. Zaprasza Go do swojego intymnego świata, który buduje w oparciu o uczucie niezwykle trudne do zrealizowania w teraźniejszości. Mówi mianowicie o istotnej jakości doświadczania siebie – o budowaniu dialogu charakteryzującego się autentycznością. Ta cecha poświadcza dojrzałość i uporczywe, świadome podmiotowe dążenie do pełni. Jej poetyckie realizacje można dostrzec w wielu tekstach, jednak wprost zdaje się być wyartykułowane w Wolności słowa…, w którym Autorka zauważa: „każdy wiersz zaczynam stojąc naprzeciw ciebie / spadają ze mnie ubrania odlatują bezszelestnie”.
Wstęp Gerarda Guźlaka zatytułowany „Szept struny” – zew snu…, bez osłonek poprzedzający omawiany wybór akcentuje takie istotne cechy poezji Grażyny Wojcieszko, jak groteska, czarny humor, autentyzm, podejmowanie zagadnień związanych ze współczesną obyczajowością, sięganie po obrazowanie ewokowane sytuowaniem między jawą a snem. Gerard Guźlak, przybliżając specyfikę twórczości autorki Szeptu struny, sięga głównie po konteksty krytyczne, a także biograficzne. Osadza poszczególne wybory poezji, a także pojedyncze teksty w konkretnych sytuacjach. Przypomina inne, pozapoetyckie osiągnięcia Autorki, wymienia tu m.in. zaangażowanie w działalność teatru w Krzywogońcu, współpracę z zespołem ludowym Grzybianie. Odtwarza, wspomina prywatne z Nią spotkania, podkreśla Jej związek z regionem. Te ważne dla interpretowania literatury elementy, wprowadzające czytelnika w nieznane obszary, odkrywające pozaliterackie uwarunkowania tekstów, wspomagają przeżycie ich wewnętrznej niezależności i złożoności.
Wstęp autorstwa Gerarda Guźlaka to istotny element recenzowanej propozycji wydawniczej, bowiem aktualizuje konteksty, przybliża sylwetkę Autorki. To wymiary współwarunkujące uważną lekturę, odsłaniające i poruszające zagadnienia, które umożliwiają rezygnację z mechanicznych odczytań. Kierują uwagę czytającego ku temu, co indywidualne, co przynosi estetyczną satysfakcję w obcowaniu z tekstem ofiarowującym autentyczność przeżycia, a także wskazują na perspektywę doświadczenia oscylującego między subtelnością wyrażenia myśli a mocnym, dosadnym akcentem.
Dr hab. Beata Morzyńska-Wrzosek
Zakład Teorii Literatury i Wiedzy o Sztuce
Instytut Filologii Polskiej i Kulturoznawstwa
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy